ΥΠΕΡΤΡΙΧΩΣΗ: ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΣΕ ΕΝΑ ΠΑΛΑΙΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ
του Γεώργιου Ι. Μπανταβάνη
Διδάκτορος Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Πατρών
Η αυξημένη τριχοφυΐα, ιδιαίτερα των γυναικών, αποτελεί μια αρκετά συνηθισμένη διαταραχή. Αν και στην πλειονότητα των περιπτώσεων η αιτία επισκέψεως στον ιατρό είναι το αισθητικό μέρος του προβλήματος, δεν πρέπει να παραγνωρίζεται και η πιθανότητα συνυπάρχουσας ορμονικής ή άλλης διαταραχής. Στο άρθρο αυτό συνοψίζονται βασικά στοιχεία για αυτή την παθολογική κατάσταση και παρουσιάζονται οι σύγχρονες θεραπευτικές επιλογές.
Η παθολογικά αυξημένη τριχοφυΐα διακρίνεται σε δύο τύπους, την υπερτρίχωση που αφορά και τα δυο φύλα και τον δασυτριχισμό που αφορά μόνο τις γυναίκες. Οι διαταραχές αυτές δεν πρέπει να συγχέονται με την φυσιολογικά αυξημένη τριχοφυΐα που παρατηρείται σε ορισμένα άτομα και αποτελεί ιδιαίτερο οικογενειακό ή φυλετικό χαρακτηριστικό.
Υπερτρίχωση ονομάζεται η αυξημένη διάχυτη ανάπτυξη χνοωδών τριχών σε περιοχές του σώματος που δεν επηρεάζονται από τα ανδρογόνα. Η υπερτρίχωση μπορεί να είναι συγγενής (να οφείλεται δηλαδή σε διάφορες κληρονομικές παθήσεις όπως η τρισωμία 18 κ.α.) ή να σχετίζεται με νοσήματα όπως ο υποθυρεοειδισμός, η πομφολυγώδης επιδερμόλυση, οι πορφυρίες, η νευρογενής ανορεξία, η δερματομυοσίτις και ο υποσιτισμός. Μπορεί επίσης να παρατηρηθεί μετά από κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, σε θέσεις τραυματισμού του δέρματος ή να οφείλεται σε φάρμακα. Τα κυριότερα φάρμακα που προκαλούν υπερτρίχωση ή δασυτριχισμό είναι τα αναβολικά στεροειδή, η δαναζόλη, οι φαινοθειζίνες, η μεθυλντόπα, η μετοκλοπραμίδη, οι προγεστίνες, η τεστοστερόνη, η ρεσερπίνη, η μινοξιδίλη, η διαζοξίδη, η φαινυτοΐνη, η πενικιλλαμίνη, η κορτιζόνη, η στρεπτομυκίνη, η κυκλοσπορίνη και η πενικιλλαμίνη. Σε σπάνιες περιπτώσεις, μια γενικευμένη υπερτρίχωση που εμφανίζεται αιφνιδίως μπορεί να σχετίζεται με νεοπλάσματα του γαστρεντερικού συστήματος, του μαστού, των πνευμόνων ή άλλων οργάνων.
Δασυτριχισμός ονομάζεται η υπερβολική ανάπτυξη τελικών τριχών σε περιοχές του σώματος της γυναίκας που επηρεάζονται από τα ανδρογόνα και φυσιολογικά είναι άτριχες, όπως το άνω χείλος , οι παρειές, το πηγούνι, οι μαστοί, η κοιλία, η ράχη, η έσω επιφάνεια των μηρών και οι γλουτοί. Είναι αρκετά συχνή διαταραχή καθώς προσβάλει το 8% περίπου των γυναικών. Ο δασυτριχισμός είναι το αποτέλεσμα είτε αυξημένων επιπέδων ανδρογόνων στο αίμα, είτε αυξημένης ευαισθησίας των τριχικών θυλάκων σε φυσιολογικά επίπεδα ανδρογόνων. Συχνά συνοδεύεται από τις ακόλουθες διαταραχές, που επίσης σχετίζονται με αυξημένα επίπεδα ανδρογόνων: ακμή, αλωπεκία, παχυσαρκία, καρδιαγγειακά νοσήματα, διαταραχές των λιπιδίων, υπέρταση, διαταραχές περιόδου, στειρότητα και διαταραγμένη ανοχή στην γλυκόζη.
Ο δασυτριχισμός μπορεί να είναι οικογενής, ιδιοπαθής, να προέρχεται από αυξημένη έκκριση ανδρογόνων από τις ωοθήκες (σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, καλοήθεις και κακοήθεις όγκοι) ή από τα επινεφρίδια (σύνδρομο Cushing, συγγενής υπερπλασία των επινεφριδίων, καλοήθεις και κακοήθεις όγκοι) ή τέλος να οφείλεται σε χορήγηση φαρμάκων με ανδρογονική δράση.
Ο ιδιοπαθής δασυτριχισμός είναι αρκετά συχνός, συνήθως εκδηλώνεται αμέσως μετά την εφηβεία, έχει βραδεία εξέλιξη, ενώ οι ασθενείς έχουν φυσιολογικό επίπεδα ορμονών στο αίμα και δεν παρουσιάζουν διαταραχές του κύκλου. Παρατηρείται επίσης σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση όταν παύουν να βρίσκονται υπό την επίδραση των οιστρογόνων. Οι περισσότερες ασθενείς που προσέρχονται για laser αποτρίχωση ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Η διάγνωση του ιδιοπαθούς δασυτριχισμού τίθεται μετά από αποκλεισμό των άλλων πιθανών αιτίων.
Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών προσβάλει ποσοστό 6% περίπου των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας και χαρακτηρίζεται από χρόνια ανωορρηξία και υπερανδρογοναιμία σε συνδυασμό με διαταραχές της περιόδου, στειρότητα, παχυσαρκία και συμπτώματα σχετιζόμενα με αυξημένα επίπεδα ανδρογόνων όπως ακμή και αλωπεκία.
Η διάγνωση της υπερτρίχωσης και του δασυτριχισμού τίθεται μετά από προσεκτική λήψη ατομικού και οικογενειακού ιστορικού, φυσική εξέταση και ανάλογα με την περίπτωση εργαστηριακό έλεγχο, ο οποίος περιλαμβάνει αιματολογικές (FSH, LH, προλακτίνη, τεστοστερόνη, θειική δεϋδροεπιανδροστερόνη κ.λ.π.) ή/και απεικονιστικές εξετάσεις όπως υπερηχογράφημα ωοθηκών. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στις ασθενείς που εμφανίζουν αιφνίδια αύξηση της τριχοφυΐας, αμηνόρροια ή διαταραχές εμμήνου ρύσεως και αλλαγή της φωνής (γίνεται πιο βαριά). Στις περιπτώσεις αυτές η πιθανότητα κάποιας γενικευμένης ορμονικής διαταραχής είναι αρκετά υψηλή και απαιτείται σχετική διερεύνηση.
Η θεραπεία των ατόμων με αυξημένη τριχοφυΐα διακρίνεται σε τοπική (καταστροφή δηλαδή των τριχών με διάφορους τρόπους) και σε συστηματική. Η τελευταία εφαρμόζεται σε περιπτώσεις όπου διαπιστώνεται υποκείμενη ορμονική διαταραχή και περιλαμβάνει – ανάλογα με την περίπτωση – την χορήγηση φαρμάκων όπως αντισυλληπτικά, αντιανδρογόνα, κορτικοστεροειδή κ.α. Ιδιαίτερα σημαντική σε παχύσαρκους ασθενείς είναι η απώλεια βάρους, τόσο για τον έλεγχο της υπερτριχώσεως αλλά και για την ελάττωση του κινδύνου εκδηλώσεως σακχαρώδους διαβήτη και καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Οι παραδοσιακές μέθοδοι τοπικής θεραπείας περιλαμβάνουν την εκρίζωση των τριχών με τσιμπιδάκι ή κερί, το ξύρισμα, τη χρήση λευκαντικών ή κερατολυτικών ουσιών και την ηλεκτρόλυση με βελόνα. Οι μέθοδοι αυτοί ωστόσο, εκτός των άλλων μειονεκτημάτων τους (άλγος, ερεθισμός, θυλακίτιδα, ουλές κ.α.) δεν προσφέρουν κάποιο μόνιμο αποτέλεσμα.
Η πιο αποτελεσματική μέθοδος αποτριχώσεως σήμερα, είναι η εκλεκτική φωτοθερμόλυση με laser. Κατά την μέθοδο αυτή χρησιμοποιούνται συσκευές laser διαφόρων τύπων οι οποίες παράγουν φωτεινές δέσμες υψηλής ενέργειας και κατάλληλου μήκους κύματος ώστε να απορροφούνται από την μελανίνη, την χρωστική δηλαδή των τριχών. Η ενέργεια, χρησιμοποιώντας την τρίχα ως αγωγό, μεταφέρεται εκλεκτικά στον τριχικό θύλακο και τον καταστρέφει θερμικά. Η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει επιτρέψει τα τελευταία χρόνια την δημιουργία ιδιαίτερα αποτελεσματικών συσκευών laser αποτριχώσεως, οι οποίες εφαρμόζονται σε κάθε τύπο δέρματος και τρίχας και επιτυγχάνουν σε μικρό αριθμό συνεδριών εξαιρετικά και μόνιμα αποτελέσματα. Τα laser Αλεξανδρίτη θεωρούνται ως η καλύτερη επιλογή δεδομένου ότι επιτρέπουν την διοχέτευση στην τρίχα φωτός υψηλής ενέργειας, ενώ ταυτόχρονα μπορούν να ελαττώσουν πολύ τον χρόνο παλμού επιτυγχάνοντας εξαιρετικά αποτελέσματα και σε λεπτές και ανοικτόχρωμες τρίχες. Στα χέρια του εξειδικευμένου δερματολόγου η θεραπεία είναι απόλυτα ασφαλής.
Ο Petrus Gonsalvus γνωστός ως “o τριχωτός άνθρωπος”, όπως απεικονίσθηκε από τον Joris Hoefnagel.